Met een normale herkauwactiviteit gebeurt een belangrijke mechanische vermaling van het voer om de verteerbaarheid te vergroten. Als bijeffect komt bicarbonaat via het speeksel uit het bloed in de bek van het rund terecht. Dit bicarbonaat is een base en zorgt daardoor voor een buffering van de pens, waar de pensflora steeds zuren produceert.
De productie van bicarbonaat gebeurt normaal volop in het bloed van de runderen op basis van CO2 en water. Bij warm en vochtig weer gaat een rund proberen om zich af te koelen door hyperventilatie of snelle ademhaling.
Hierdoor verhoogt de uitstoot van CO2, zodat onvoldoende bouwstenen overblijven om zelf bicarbonaat te maken. Bovendien stijgt de uitstroom van bicarbonaat via de urine. De pensflora blijft ondertussen evenveel zuren produceren, die minder gebufferd worden door de verminderde aanwezigheid bicarbonaat in het speeksel. Hierdoor stijgt de kans op (sluimerende) pensverzuring en daalt mogelijk de voederopname.
Nadelige gevolgen
Het vetgehalte komt als eerste onder druk te staan bij verzuring van de pens. In een verder stadium zakt de melkproductie en ook het eiwitgehalte in de melk, verder stijgt eventueel de kans op diarree. Bovendien kan de afweer ondermijnd worden, wat de kans op infecties doet stijgen en kunnen in een later stadium klauw- en vruchtbaarheidsproblemen ontstaan.
Lees ook het artikel van het warme jaar 2020 met de impact van hitte op productieresultaten.
Maatregelen
Vermijd opwarming van de stal door isolatie van het dak. Afkoeling van de stal kan door een open windgordijn, actieve ventilatie en/of verneveling van water op het dak, zodat de verdamping van dit vocht warmte onttrekt aan de stalomgeving met afkoeling tot gevolg.
Indien mogelijk kunnen de koeien ook buiten in de schaduw van bomen gehouden worden tijdens de hete dagen.
Voorzie de dieren van voldoende fris en schoon drinkwater.
Er zijn verschillende pensbuffers beschikbaar om toe te voegen aan het rantsoen. Het toevoegen van kunstmatige buffers aan het rantsoen kan het risico op pensverzuring verminderen. Hierbij zijn verschillende producten op de markt.
Natriumbicarbonaat
Natriumbicarbonaat is een pensbuffer, die naast zijn bufferende capaciteit ook de nodige natrium kan voorzien aan de koe. 100-150 gram natriumbicarbonaat geeft reeds degelijke buffercapaciteit zonder risico op overmaat aan natrium.
Natriumbicarbonaat lost erg snel op in de pensvloeistof en werkt als buffers snel, maar heeft zo maar een beperkt effect verder in de tijd.
Voederkrijt/calciumbicarbonaat
Voederkrijt of calciumbicarbonaat is een andere potentiële buffer, die naast zijn bufferende capaciteit ook de nodige calcium kan voorzien aan de koe.
Krijt lost relatief traag op in de pens, wat de buffercapaciteit in de pens relatief lang uitspreidt over de tijd. Soms wordt het krijt vervangen door calciumcarbonaat van marine oorsprong, waarbij het absorptieoppervlakte vergroot wordt door de diverse poriën in het materiaal en het nog net wat efficiënter kan werken.
50-100 gram krijt of calciumcarbonaat van marine oorsprong geeft reeds degelijke buffercapaciteit zonder groot risico op overmaat aan calcium. Luzernerijke rantsoenen vragen soms zo wel extra aandacht op dit vlak omdat luzerne reeds erg rijk is aan calcium.
Levende gisten
Levende gisten worden ook soms ingezet bij rantsoen met een hoog risico op verzuring door bijvoorbeeld veel snel verteerbare koolhydraten. Een levende gist is in staat om de pH-waarde te verhogen door te concurreren met melkzuurvormende bacteriën.
Daarnaast zijn de door het gist gevormde stofwisselingsproducten – aminozuren en vitaminen – een brandstof voor de melkzuuromzettende bacterie Megasphaera elsdenii.
Een derde effect van levende gist op de pH is het wegvangen van zuurstof. Dat houdt het zuurstofarme klimaat in stand, zodat celwandafbrekende microben hun werk beter kunnen doen om azijnzuur te produceren en dus beter kunnen concurreren met de melkzuurvormende bacteriën, welke het meest verzurend werken in de pens.
Chinopoliet (zeoliet)
Een totaal andere kunstmatige buffer vormt chinopoliet, een zeoliet dat als een spons werkt om het zuur te absorberen in een zuur milieu, maar dit ook weer kan loslaten als het meer basisch wordt. Dit maakt dat het meermaals gebruikt kan worden en niet zoals de bicarbonaten of carbonaten na reactie met een zuur volledig verdwijnt.
50-100 gram chinopoliet geeft reeds degelijke buffercapaciteit zonder grote risico’s. Weet dat dit ook werkt als mycotoxinebinder, maar zo ook de opname van andere mineralen kan verstoren, zeker bij hogere doseringen.
Aandachtspunten
Om bij hoge temperaturen de voeropname hoog te kunnen houden is het goed om fris voer aan te bieden en dit ook fris te houden op de voergang.
Met deze doelstelling worden soms zuren toegevoegd aan het voermengsel, welke de broei kunnen tegengaan.
"Weet echter dat deze zuren zullen reageren met de eventuele basen die je ook zou toedienen aan het voermengsel. Dit zou maken dat beide inspanningen teniet gedaan worden."
Beter is om twee keer daags (of nog meer) te voeren. Een andere optie is om het voermengsel te voorzien van extra zuren ter vermijding van broei en tegelijkertijd buffer ad libitum of via het apart verstrekt een pensbuffer beschikbaar te stellen voor de koeien.
Weet dat de koolhydratenvertering gepaard gaat met een grotere warmteontwikkeling bij de runderen, dan bij de vetvertering. Vandaar de optie om zeker bij hitte voor een adequate energievoorziening tot 5% vet in het rantsoen op te nemen, bij voorkeur pensbestendige vetten. Al dan niet gemodificeerde palmvetten of vetten uit zonnebloemschilfers zijn hiervoor goed geschikt.
